روند توسعه صنعتی ایران چه سمت و سویی دارد؟

جزئیاتآماری روند صدور پروانه بهره‌برداری ایجادی و توسعه‌ای از سبقت طرح‌های نوپا ازطرح‌های توسعه‌ای حکایت دارد؛ این روند را می‌توان در طرح‌های مهم راه‌اندازی شدهبه تفکیک نوع بهره‌برداری در اولین ماه پاییز نیز مشاهده کرد. براساس آمار اعلامشده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در مدت زمان مورد بررسی در مجموع، سرمایهمحقق شده برای طرح‌های ایجادی بیش از ۳۰۰هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی ۵/ ۱۹۲ درصدی داشته است.اشتغال ایجاد شده با پروانه‌های بهره‌برداری ایجادی نیز برابر با ۳۵ هزار و ۴۷۳ نفر بوده که رشد حدود ۱۴ درصدی نسبت به مدتمشابه سال قبل داشته است. اما داده‌های اعلام شده بیانگر آن است که در مدت زمانمورد بررسی مجموع سرمایه محقق شده برای طرح‌های توسعه‌ای بیش از ۶۰ هزار میلیارد ریالبوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی ۱۷درصدی را ثبت کرده است،‌ اشتغال محقق شدهبرای پروانه‌های بهره‌برداری توسعه‌ای نیز برابر با ۲۳ هزار و ۶۸۹ نفر بوده است که نسبتبه مدت مشابه سال قبل رشد حدود ۲درصدی داشته است.
سبقتصدور پروانه‌های ایجادی از توسعه‌ای در حالی است که بسیاری از فعالان اقتصادیمعتقدند بنگاه‌های صنعتی در حال حاضر با کمترین ظرفیت خود در حال فعالیت هستند وایجاد شرایط برای استفاده حداکثری از توان صنایع موجود می‌تواند رونق این بخش رابه همراه داشته باشد و با این شرایط صدور جواز و پروانه جدید چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.از سوی دیگر فعالان این بخش معتقدند سرمایه صرف شده برای ایجاد واحد جدید می‌تواندبخش اعظمی از واحدهایی که در حال‌ حاضر با حداقل ظرفیت در حال فعالیت هستند را احیاکند و هدایت بخش اعظمی از سرمایه‌های محقق شده به سمت واحدهای جدید، تنها ایجادواحد‌های نوپا را به همراه دارد که در بازار جهانی قدرت رقابت ندارند. با توجه بهموارد مطرح شده از سوی فعالان این بخش در شرایط کنونی شاید بتوان گفت ادغام واحدهایخرد و متوسط و تامین سرمایه این واحدها بیش از هرچیز به کار می‌آید؛ چرا که باادغام برخی واحدهای تولیدی کوچک نه تنها شرایط برای رقابتی شدن واحدهای تولیدیفراهم می‌شود، بلکه شاهد رشد تولید نیز خواهیم بود.
براساسآمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در ۷ ماه منتهی به مهرامسال بیشترین سهم از میان طرح‌های توسعه‌ای به «محصولات از لاستیک و پلاستیک»،«محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت ماشین‌آلاتو تجهیزات» و «سایر محصولات کانی غیرفلزی» اختصاص یافته است. در میان طرح‌های ایجادینیز «محصولات از لاستیک و پلاستیک»، «محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها»، «ساخت مواد ومحصولات شیمیایی»، «سایر محصولات کانی غیرفلزی» و «محصولات فلزی فابریکی» نیز بیشترینسهم را به خود اختصاص داده‌اند.
طرح‌هایمهم صنعتی
ازسوی دیگر آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان‌دهنده آن است که درمدت زمان مورد بررسی از مجموع ۱۶طرح مهم راه‌اندازی شده سهم نوبنگاه‌های صنعتی ۱۰ طرح بوده، این در حالیاست که طرح‌های توسعه‌ای تنها ۶سهم از طرح‌های مهم را به خود اختصاص داده‌اند. داده‌های اعلام شده نشان‌دهنده آناست که از مجموع طرح‌های مهم گروه‌های «کک و فرآورده‌های حاصل از نفت»، «مواد ومحصولات شیمیایی» و «محصولات غذایی و آشامیدنی» هر یک دو طرح مهم را به خود اختصاصدهند. سهم گروه «ساخت فلزات اساسی» نیز برابر با پنج طرح بوده است، اما گروه «سایرمحصولات کانی غیرفلزی» نیز در میان طرح‌های مهم به بهره‌برداری رسیده در این مدتسه طرح را از آن خود کرده است. علاوه بر طرح‌های مذکور در دوره زمانی مورد بررسی«سایر تجهیزات حمل و نقل» و «استخراج کانه‌های فلزی» نیز هر کدام یک طرح را در میانطرح‌های مهم راه‌اندازی شده به خود اختصاص داده‌اند.
داده‌هایاعلام شده درخصوص طرح‌های مهم سرمایه‌بر نیز بیانگر آن است که در میان طرح‌های ایجادیطرح «نفت ستاره خلیج فارس» با سرمایه نزدیک به ۱۹۳ هزار میلیارد ریالیعنوان سرمایه‌برترین طرح به بهره‌برداری رسیده را به خود اختصاص داده است. در جایگاهدوم نیز طرح «پتروشیمی کردستان» با سرمایه نزدیک به ۱۴ هزار میلیارد ریالیقرار دارد و طرح «پالایش نفت لاوان» نیز در این مدت با سرمایه‌ای نزدیک به ۹ هزار میلیارد ریال بهبهره‌برداری رسیده است. اما در میان طرح‌های توسعه‌ای عنوان سرمایه برترین طرح به«مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران» با سرمایه بیش از ۷ هزار میلیارد ریال تعلق دارد و «فولاد زرند ایرانیان» نیز سرمایه‌ایدر حدود ۴هزار میلیارد ریالی برای بهره‌برداری صرف کرده است. طرح «سهامی پتروشیمی شیراز» نیزبا صرف بیش از ۳هزار میلیارد ریال سرمایه در جایگاه سوم طرح‌های توسعه‌ای سرمایه‌بر قرار گرفتهاست. اما از میان ۱۶طرح مهم به بهره‌برداری رسیده بیشترین سهم به استان فارس با سه طرح اختصاص یافتهاست. در جایگاه دوم نیز استان‌های هرمزگان،‌ خراسان رضوی، کرمان و خوزستان هر یک با دو طرح قرار دارند. بررسیداده‌های اعلام شده همچنین بیانگر آن است که استان‌های کردستان، البرز، یزد و مرکزیبه همراه منطقه ویژه اقتصادی هر کدام یک طرح به بهره‌برداری رسیده را از میان طرح‌هایمهم به خود اختصاص داده‌اند.